Wystawa Zbigniewa Libery w Galerii Wschodniej to powrót artysty do Łodzi - miasta z którym jego twórczość związana jest od czasu uczestnictwa w Kulturze Zrzuty. Istotnym aspektem tego powrotu jest również lokalizacja - Wschodnia to w końcu legendarna przestrzeń niezależnego ruchu galeryjnego i ostatnia w mieście czynna galeria autorska powstała w latach osiemdziesiątych.

"Czasem pisze się powieść, a czasem tworzy się zbiór opowiadań" - tak artysta opisuje wystawę. Monumentalne i wielowątkowe kompozycje, zostały zastąpione przez fragmenty zawieszone pomiędzy decydującym momentem, a rejestracją niezwykle rzadkiego zdarzenia. Część z nich może być potraktowana jako uciekinierki z wcześniejszych prac, które sugerują istnienie alternatywnych historii. Stanowią również eksperyment narracyjny. Niedopowiedziana natura tych zdarzeń kumuluje się w przymusie odczuwanym przez zwiedzających, aby zobaczyć je razem - jak tworzą nową, wspólną opowieść.


Zbigniew Libera
Achajowie, chłopcy, polskie złoto i sytuacjoniści
Fotografia przedstawia dwie osoby: dorosłego mężczyznę w stroju militarnym oraz chłopca. Znajdują się w niezidentyfikowanej przestrzeni, niezawierającej nawet sugestii części świata, w której jest zlokalizowana. To być może partyzanci biorący udział, w którejś z aktualnie rozgrywających się na świecie wojen. Tytuł zdjęcia brzmi Księga dżungli. Wskazuje, że może być ono aktualizacją opowieści Kiplinga o chłopcu wychowywanym przez zwierzęta. Paradoksalnie, owa fotografia powstała w związku z inną powieścią dla dzieci. Stanowi inedit z serii Libery The Gay, Innocent and Heartless, z 2008 roku, która nawiązywała do postaci Piotrusia Pana. Obraz, powstały przy innej okazji i w zupełnie innym świecie, okazał się niestabilny, a jego pierwotne znaczenie przekierowane gdzieś indziej. A może jednak od Piotrusia Pana do Mowgliego wcale nie jest znowu tak daleko? Może te dwie postacie są uosobieniem tego samego toposu – dziecka, które nie chce żyć w zgodzie z regułami życia społecznego we współczesnej cywilizacji? Okazałoby się wtedy, że to jednak obraz jest silniejszy niż jego werbalny opis.

Film Chrisa Markera Gdybym miał cztery wielbłądy to jedno z kilku dzieł tego reżysera, w którym posłużył się nieruchomymi obrazami. Fotografie komentuje czwórka narratorów. Ich dyskusje pozwalają związać ze sobą sekwencję obrazów w czytelną narrację. Temu działaniu przyświeca motto pochodzące z pism Jeana Cocteau: „Nie rozumiem tych tajemnic, więc udaję, że je organizuję” Libera nie rozumie generowanych przez siebie obrazów i twierdzi, że ich nawet nie organizuje. Fotografie, które powołuje do życia stanowią tajemnicze komunikaty, a wystawa jest mimo wszystko gestem nadania im porządku. Czy ta organizacja pozwala jednak na rekonstrukcję sensu, czy też może raczej utrudnia lekturę?

Obrazy na wystawie Libery przedstawiają, według artysty, niezwykle rzadkie zdarzenia – takie relacje pomiędzy osobami i obiektami, które są na tyle wyjątkowe, że ciężko potraktować je jako zbieg okoliczności. Dzięki temu, przypominają również działanie sztuki w obszarze życia codziennego. Libera inscenizuje sytuacje, a następnie naciska migawkę na chwilę przed decydującym momentem – w czasie kiedy znaczenie nie jest jeszcze określone. Pokazuje zarazem, jak można zaplanować nawet punctum, ale pozostawić na tyle niedopowiedzenia, że tajemnica znaczenia będzie prześladować widza. Te zdjęcia powstały po to, żeby opowiadać, jak fotografia natrętnie gada. Oraz o tym, jak uporczywie milczy.

Libera generuje niezwykle rzadkie zdarzenie. Następnie przenosi się ono do galerii i spotyka tam podobne sobie byty. Przeglądają się w sobie nawzajem. Wyobraźmy sobie, że podobnie jak w dziele Markera, zostają one poddane logice dzieła filmowego i następstwa obrazów. Zrywają z podstawową ideą filmu jako sekwencji obrazów zmieniających się tak szybko, że oko rejestruje projekcję jako ciągły ruch. Paradoksalnie ta metoda wzmacnia zmianę. Widz koncentruje się na różnicach między kolejnymi obrazami. Przeskok w czasie i przestrzeni (w przypadku zdjęć wykonanych z różnych perspektyw) lub tylko w czasie (jeśli aparat nie był w ruchu) łączy fotografie, ale też je dzieli. Przynależą do siebie, ale coś dzieje się między nimi.

W tym zbiorze dwukrotnie pojawiają się obrazy kopalni polskiego złota – dołu po wykopanych szkieletach, które pozbawiono złotych zębów. Te zdjęcia nawiązują do szczególnie kontrowersyjnych dla prawicy odkryć historycznych. Inscenizacja w paradoksalny sposób spełnia marzenia o spisku środowisk, które chcą obarczyć współwiną za holokaust Polaków. Jest fikcją, która inscenizuje traumatyczny moment. Pokazuje również, jak wykopanie dowodu nadaje sens historii i stanowi komentarz do pozostałych zdjęć. Dotyka też paranoicznego myślenia spiskami, w którym wszystkie wydarzenia się ze sobą łączą. Bo przecież wszystkie zdarzenia muszą mieć sens.
kurator: Daniel Muzyczuk

•

Zbigniew Libera’s exhibition at Galeria Wschodnia art gallery marks the artist’s return to Łódź – a city with which his work has been associated since his participation in the artistic group Kultura Zrzuty (Chip-in Culture). The venue is also an important aspect of this return - Galeria Wschodnia is, after all, a legendary site of the independent gallery movement and the city’s last operating artist-run gallery established in the 1980s.

“Sometimes you write a novel and sometimes you create a collection of short stories” – that’s how the artist describes the exhibition. The monumental and multifaceted compositions, which are well-known from the artist’s previous projects, have been replaced with fragments suspended between the decisive moment and the recording of an extremely rare event. We can recognise some of them as refugees from earlier works, which suggests the existence of alternative stories. They are also a sort of a narrative experiment. The untold nature of these events is accumulated in the viewers’ compulsion to experience them all together – to see how they shape a new, collective story.


Zbigniew Libera
Achaeans, Boys, Polish Gold and Situationists
The photograph depicts two people: an adult man in a military uniform and a boy. They are in some unidentified space, without any hint as to their location in the world. Perhaps they are guerrillas, taking part in one of the currently ongoing wars. The title of the photograph, The Jungle Book, indicates that it may be a continuation of Rudyard Kipling’s story about a boy raised by animals. Oddly enough, this photo was taken in connection with another children’s novel. Even though eventually it was not published, it was a part of Libera’s 2008 series The Gay, Innocent and Heartless, which involved references to the character of Peter Pan. The image, made on a different occasion and in a completely different world, turned out to be unstable, and its original meaning was redirected somewhere else. But perhaps Peter Pan and Mowgli are not that different after all? Maybe these two characters embody the same topos of a child who refuses to live according to the rules of social life in modern civilization? Then, it would mean that, all in all, the image itself is stronger than its verbal description.

Chris Marker’s If I Had Four Dromedaries is one of his films in which he used still images. The photographs are commented on by four narrators. Their discussions help tie the sequence of images together into a clear narrative, guided by a motto from Jean Cocteau’s writings: ‘Since these mysteries exceed my grasp, I shall pretend to have organized them.’ Libera doesn’t understand the images he creates and claims he doesn’t even organize them. The photographs that he brings to life communicate mysterious messages, and the exhibition is in fact a way of putting them in order. Still, does this order allow for the reconstruction of meaning or rather makes it harder to read?

According to Libera, the exhibited images represent extremely rare events – the relationships between people and objects that are so exceptional that it is hard to treat them as random or accidental. Thanks to that, they also remind us of the workings of art in the realm of everyday life. Libera stages situations and then presses the shutter button just an instant before the decisive moment, at a time when the meaning has not yet been defined. At the same time, he demonstrates how one can go as far as to plan the punctum but still leave enough to the imagination, so that the mystery of the meaning will haunt the viewer. These photos were created to show how photography keeps on blabbering incessantly. And how persistently silent it is.

Libera creates an extremely rare event. It then moves to the gallery, where it comes into contact with similar beings. They look at one another. Let’s imagine that they are subjected to the film logic and the order of images, like in Marker’s work. They break away from the basic idea of film as a sequence of images changing so rapidly that the eye registers it as continuous movement. Interestingly, this method highlights the change. The viewer focuses on the differences between successive images. The leap in time and space (in the case of images taken from different perspectives) or only in time (if the camera was not in motion) connects the photographs, but also separates them. They belong together, but something is happening between them.

This collection includes two photographs of a Polish gold mine, a pit that remained after excavated skeletons that had been stripped of their gold teeth. These images allude to the historical discoveries that are particularly controversial for right wing politicians. Paradoxically, the staging in fact makes come true the dreams of conspiracy of those want to portray Poland as being complicit in the Holocaust. It is fiction that stages and performs a traumatic moment. It also shows how the excavation of evidence gives meaning to the story and provides a commentary to the other images. Plus, it touches upon paranoid conspiracy thinking, in which all events are interconnected. After all, all events must have a meaning.
curator: Daniel Muzyczuk